آشنایی با محیط متنی لینوکس

امشب در دانشنامه مهندس قصد داریم شما را با محیط متنی لینوکس و دستورات پایه که دانستن آنها لازمه شروع به کار در این زمینه می باشد را مرور کنیم.

این راهنما پیش نیاز سری مقالات آموزش لینوکس است که در دانشنامه مهندس منتشر می شود.

این راهنما بر اساس لینوکس centos که امروزه بیشتر در سرور ها کاربرد دارد ارائه شده است و در توزیع های مختلف ممکن است دستورات تا حدودی با هم تفاوت داشته باشند.

1- اتصال به ترمینال:

برای کار با محیط متنی لینوکس باید بصورت ترمینال به لینوکس متصل شویم. اگر لینوکس بصورت گرافیکی نصب شده است میتوانید با استفاده از کزینه Terminal به این محیط دسترسی پیدا کنید. اگر لینوکس را بصورت متنی و بدون محیط گرافیکی نصب کرده باشید، با بالا آمدن لینوکس، مستقیما صفحه سیاه رنگ ترمینال ظاهر می شود.

اما اگر قصد اتصال به سرور با سیستم عامل لینوکس را دارید باید با استفاده از برنامه ای مثل putty بصورت روی پورت ssh به سرور وصل شوید. برای اینکار ابتدا putty را از اینجا دانلود نمایید و پس از نصب (در صورت نصبی بودن) و اجرا، آیپی سرور را وارد کنید و پورت را روی پورت ssh (بصورت پیشفرض 22) قرار دهید و کانکت شوید.

تصویری از اتصال به لینوکس از طریق putty:

تصویری از اتصال به ترمینال در محیط گرافیکی :

پس از اتصال به ترمینال باید یوزرنیم و پسورد سیستم را وارد کنید. معمولا بالاترین درجه کاربری لینوکس root می باشد که هنگام نصب لینوکس از کاربر خواسته میشود که پسوردی را به آن اختصاص دهد. همانطور که در تصاویر بالا می بینید، در مقابل login as: یوزرنیم خود را (مثلا root) وارد کنید و enter بزنید. سپس باید پسورد را وارد کنید. دقت کنید که وقتی پسورد را وارد می کنید، علامت * بجای کاراکتر های تایپ شده قرار نمیگیرد. یعنی کلا چیزی نمایش داده نمی شود! پس از تایپ پسورد، کلید Enter را بزنید، حالا در صورت صحت اطلاعات وروردی، به ترمینال لینوکس متصل می شوید.

2- اطلاعات جزئی اما مهم:

در محیط ترمینال:

برای past کردن از دکمه های shift+ins استفاده کنید یا یکبار در صفحه کلیک راست کنید.

در صورتی که دستوری را اجرا کردید و خواستید در میان راه برنامه اجرا شده را متوقف کنید از ترکیب کلید های Ctrl+C استفاده نمایید.

3- دستورات مهم و کاربردی:

دستور yum:

دستور yum  برای نصب یا آپدیت آسان بسته های نرم افزاری مورد استفاده قرار میگیرد. مثلا برای آپدیت سیستم عامل کافیست دستور yum update را اجرا کنید. پس از اجرا کردن دستور سیستم بسته های قابل آپدیت را مشخص می کند و از شما تاییدیه می خواهد که با زدن y میتوانید عملیات را ادامه دهد. البته میتوانید در همان ابتدا موافقت خود را به این صورت اعلام کنید: yum update -y

برای آپدیت یک نرم افزار خاص میتوانید نام بسته را بعد از update ذکر کنید. مثلا اگر بخواهیم سرویس squid را آپدیت کنیم، دستور بصورت yum update squid خواهد بود.

برای نصب یک بسته نرم افزاری (بسته های معروف و پر استفاده را میتوانید بدین صورت نصب کنید) میتوانید نام بسته را پس از دستور yum install وارد کنید. مثلا yum install nano برای نصب ویرایشگر nano .

نکته مهم این است که دستور yum خود باید نصب باشد. اگر نمیتوانید دستورات با yum را اجرا کنید احتمالا yum برای شما نصب نیست که باید آنرا نصب نمایید.

ادیتور nano:

برای مشاهده محتوای فایل های تنظیمات (configuration) که با تعداد زیادی از آنها در لینوکس سر و کار داریم، از ادیتور nano استفاده می کنیم. البته ادیتور های دیگری نظیر vi هم وجود دارند که طرز کار آنها شبیه به nano است. nano هم باید روی لینوکس شما نصب باشد. اگر nano نصب نیست میتوانید با استفاده از دستور yum install nano آنرا نصب نمایید.

برای ادیت کردن یک فایل، ابتدا nano سپس یک فاصله و نام فایل را بهمراه آدرس آن می نویسیم. توجه کنید که در لینوکس فایل های تنظیمات الزاما دارای پسوند نیستند. ممکن است فایل ها با پسوند conf یا cof یا … و یا بدون پسوند باشند.

برای مثال میخواهیم فایل ifcfg-eth0 را که در مسیر  etc/sysconfig/network-scripts واقع شده، با استفاده از ویرایشگر nano باز و ویرایش کنیم. دستور مورد نظر بصورت زیر خواهد بود:

nano /etc/sysconfig/network-scripts/ifcfg-eth0

 پس از اجرای دستور فوق محتویات فایل در ویرایشگر nano باز می شود . (به تصویر زیر توجه کنید)

همانطور که در قسمت پایین صفحه میبینید، کلید های میانبر (shortcut) قابل استفاده در محیط نمایش داده می شود.

از این میان سه میانبر زیر بسیار کاربردی و مهم است:

ترکیب کلید های Ctrl+X : برای خروج از ویرایشگر است. برای ذخیره تغییرات اعمال شده پس از زدن این کلید ها، سوالی پرسیده میشود که میخواهید تغییرات ذخیره شود یا خیر. در صورت موافقت، حرف y را تایپ کنید و Enter بزنید. بدین ترتیب تغییرات اعمال شده در فایل ذخیره می شود.

ترکیب کلید های Ctrl+W: برای پیدا کردن یک عبارت در فایل مورد نظر استفاده می شود. مثلا فایل تنظیمات یک نرم افزار میخواهید عبارت port را پیدا کنید و پورت سرویسی را تغییر دهید. برای اینکار این کلید ها را بزنید و عبارت مورد نظر را تایپ کنید و Enter بزنید تا جستجو صورت گیرد.

ترکیب کلید های Ctrl+K: برای cut کردن یک خط از نوشته ها استفاده می شود. اگر بخواهید چندین خط از نوشته ها را حذف کنیم، با این ترکیب می توانید براحتی این کار را انجام دهید.

دستور cat:

این دستور تا حدودی شبیه دستور nano است با این تفاوت که امکان ویرایش را ندارد و صرفا محتویات فایل مورد اشاره را نمایش می دهد. از این دستور برای کنترل دستورات موجود در یک فایل تنظیمات یا مشاهده لاگ های خروجی یک نرم افزار استفاده می شود.

برای مثال میخواهید محتویات فایل ifcfg-eth0 را که در مثال بالا ویرایش کردیم، بررسی کنیم. دستور بدین صورت خواهد بود:

cat /etc/sysconfig/network-scripts/ifcfg-eth0

 خروجی دستور فوق بصورت تصویر زیر خواهد بود:

* این صفحه در طول زمان و به مرور آپدیت خواهد شد