مولتی متر (Multimeter)

مولتی متر ابزار اندازه گیری با کاربرد وسیع در الکترونیک در تمام مراحل آزمایشات اولیه، طراحی مدارات و عیب یابی آنها است.

نام مولتی متر از این لحاظ به این وسیله اطلاق می شود که این ابزار ترکیبی از چند ابزار اندازه گیری شامل حداقل “ولت متر”، “اهم متر” و “آمپر متر” می باشد. در مدل های جدید تر امکانات دیگری نظیر ترموکوپل، خازن و ترانزیستور سنج و … به آن افزوده شده است.

نخستین مولتی متر ها از نوع عقربه ای (آنالوگ) بودند بطوریکه مقدار اندازه گیری شده را توسط حرکت عقربه روی صفحه مندرج نشان میدادند.

مولتی متر های عقربه ای با توجه به نوع ساختارشان خیلی نمیتوانستند دقیق باشند گرچه مدل های دقیقی از آنها نیز ساخته شد اما همواره خطای انسانی در خواندن مقدار نمایش داده شده روی آن میتوانست دخیل باشد. لذا با پیشرفت علم الکترونیک و دسترسی آسان و ارزان به قطعات الکترونیک در تیراژ بالا، پس از ابداع مولتی متر های دیجیتالی، این ابزارهای جدید بسرعت جای نسل آنالوگ خود را گرفتند. مولتی متر های دیجیتالی مقدار خوانده شده را بصورت عدد روی سون سگمنت یا lcd نمایش می دهند. دقت مولتی متر های دیجیتالی نیز مانند مولتی متر های آنالوگ بر حسب نوع ساخت آن و دقت تعریف شده توسط کارخانه سازنده تعیین میگردد اما حداقل خطای انسانی در خوانده مقدار نمایش داده شده دیگر وجود ندارد.

نخستین انواع مولتی متر های دیجیتالی که در تصویر فوق میبینیم از نوع اتورنج (Auto Range) نبوده و کاربر میبایست برای محاسبه مقدار ولتاژ یا مقاومت الکتریکی، رنج یا بازه ی مورد اندازه گیری را روی مولتی متر تعیین نماید. مثلا اگر کاربر بخواهد با مولتی متر فوق، ولتاژ در حدود 150 ولت را اندازه گیری کند، باید درجه را روی 200 تنظیم کند. (200 یعنی تا سقف 200 ولت می تواند اندازه بگیرد.). البته اگر کاربر درجه را روی 1000 هم بگذارد مقدار ولتاژ نشان داده می شود اما دقت نمایش پایین می آد و اگر مثلا درجه را روی 20 قرار دهد، مولتی متر هرگز نخواهد توانست مقدار ولتاژ های بیش از 20 ولت را بدرستی نمایش دهد.)

این محدودیت ها در مولتی متر های عقربه ای هم وجود داشت و کاربر باید قبل از اقدام به اندازه گیری، بازه تقریبی مورد اندازه گیری را توسط درجه روی دستگاه معین می کرد.

اما در انواع جدیدتر مولتی متر های دیجیتالی این محدودیت توسط سیستم اتوماتیک مرتفع شده بطوریکه به محض اتصال پروب های مولتی متر به دو سر ولتاژ یا مقاومت مورد نظر، دستگاه خود را روی رنج مناسب تنظیم می کند بدون اینکه نیاز باشد کاربر این کار را انجام دهد. در این مولتی متر ها که یک نمونه از آن را در تصویر زیر مشاهده می نمایید، درجه روی دستگاه تنها به منظور انتخاب بین حالات کاری مختلف نظیر ولت متر، آپمر متر و … تعبیه شده است.

مولتی متر ها علاوه بر این انواع قابل حمل که در تصاویر فوق معرفی شد، انواع ثابت آزمایشگاهی نیز دارند که بزرگ تر و رومیزی بوده و در آزمایشگاه ها و کارگاه های الکترونیک مورد استفاده قرار میگیرند.

مولتی متر های آزمایشگاهی نیز مانند مولتی متر های قابل حمل میتوانند تمامی خصوصیات مورد بحث در توضیحات فوق را داشته باشند یا فاقد آن باشند.